به گزارش سرویس جهان اسلام خبرگزاری رضوی، دکتر محمد جهان تیغ استاد حقوق بین الملل و کارشناس مسائل بین الملل در گفت وگو با خبرگزاری رضوی به چند پرسش کلیدی درباره آنچه بر ملت های مسلمان در سالی که آخرین روزهای آن را پشت سر می گذاریم با ما سخن گفته است.
نقش سعودی ها را در تلاطمات جهان اسلام بخصوص محور مقاومت در سال 98 چگونه ارزیابی می کنید؟
اولین موضوع مهم جهان اسلام تلاش های همه جانبه عربستان سعودی در سال 98 برای تضعیف ساختار سیاسی و حاکمیتی لبنان و تضعیف حزب الله لبنان است. سعودی ها برای تحقق این موضوع چند محور را در دستور کار قرار دادند، محور سیاسی اولین رویکرد خصمانه سعودی ها دراین موضوع بود. در مارس ۲۰۱۶، شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب، حزبالله را “سازمان تروریستی” خواندند. در همین ماه و به دنبال این تصمیم، کابینه عربستان به ریاست سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه این کشور تشکیل جلسه داده و در آن به عامل “تداوم اقدامات متجاوزانه شبه نظامیان (حزبالله) و نقض آشکار حاکمیت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، امنیت و ثبات آن” بر تصمیمگیری شورای همکاری خلیج فارس در خصوص تروریستی خواندن حزبالله تاکید کرد. آنها رویکرد دیگر خود را در محور اقتصادی دنبال کردند با توجه به این نکته که با “تضعیف حزبالله” براساس قاعده “خشکاندن منابع مالی، دور کردن این حزب از مراکز حیاتی” می توانند باعث تضعیف حزب الله شوند لذا با تشدید طرح نظارت برحوالههای مالی در لبنان این موضوع را دنبال کردند. محور سوم فعالیت های رسانه ای سعودی هاست که در سند مذکور آمده است: باید از شبکههای رسانهای و تلویزیونی میانهرو و ملی مخالف با سیاستهای حزبالله در لبنان حمایت و با این رسانهها همکاری شود. سعودی ها در محور چهارم موضوعات نظامی را مورد نظر قرار دادند به این معنا که با تشدید نظارت با همه ابزار بر ارسال سلاح برای حزبالله، احیای نقش نیروهای سازمان ملل برای مشارکت در نظارت بر مرزهای زمینی و دریایی با سوریه تمرکز کردند. همچنین در این سند تأکید می شود که پشتیبانی عربستان از ارتش لبنان مشروط است. در این سند آمده است که “پس از اطمینان از عدم کنترل حزبالله بر ارتش لبنان و نهادهای دولتی این کشور و پاکسازی این نهادها از نیروهای حزبالله، میتوان ارتش و نهادهای دولتی لبنان را تقویت کرد”.همچنین می توان به این نکته اشاره کرد که اقدام بجا و شایسته کشورمسلمان لبنان در طر ح شکایت لبنان از اسرائیل نیز موضوع مهم سال 98بود. «ناصیف حتی»، وزیر امور خارجه لبنان از اسرائیل به دلیل نقض حاکمیت کشورش در خصوص ورو پهپاد، جنگنده و شناورهای تندرو تهاجمی ارتش اسرائیل به مرزهای لبنان به شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایت کرد. وزارت امور خارجه لبنان در این زمینه اعلام کرد که حتی در دیدار با «یان کوبیچ»، هماهنگکننده ویژه سازمان ملل در لبنان از نقض حاکمیت لبنان توسط اسرائیل شکایت و بر پایبندی کشورش به قطعنامه شماره 1071 شورای امنیت تاکید کرده است.
لبنان و عراق در سال 98 چه تحولاتی را به عنوان دو کشور مهم جهان اسلام پشت سر گذاشتند؟
تضعیف جایگاه حاکمیتی لبنان توسط جریان های پیرامونی و تلاش برای تضعیف جبهه مقاومت و حملاتی به جبهه مقاومت در عراق نیز از مهمترین اتفاقات سال 98 بود، همچنین در سال 98 اتفاقاتی به وقوع پیوست که از آنجمله می توان به اتفاقات اربعین قبل و بعد از آن در عراق اشاره کرد. تحولات شایان توجه و چشم گیری در عراق به منصه ظهور پیوست که از آن جمله می توان به تحولات نوو گسترش روابط مقامات عراقی دراین سال و دیدارهایی با کشورهای منطقه از جمله ایران ، ترکیه و برخی کشورهای اروپایی و نیز چین اشاره داشت: سومین نشست مشترک اقتصادی ایران و عراق، با استقبال رسمی محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران برگزار شد و رئیس جمهوری اسلامی ایران در مارس سال جاری سفری سه روزه به بغداد داشت و در این سفر چندین تفاهم نامه همکاری میان دو طرف امضا شد. عادل عبدالمهدی در پی اعتراضات مردمی عراق که در اول اکتبر این سال با هدف مقابله با فساد و رسیدگی به وضعیت معیشتی مردم آغاز شده بود مجبور به استعفا شد. پس از استعفای دولت عراق٬ صحنه سیاسی آن مسیر ملتهبی را در پیش گرفت. در هرصورت سال 2019 برای صحنه سیاسی عراق در حالی به پایان رسید که هنوز کار تشکیل دولت در این کشور و انتخاب نخست وزیر به پایان نرسیده و حتی ساختار این دولت کاملا روشن نشده و در هالهای از ابهام است. در سال 2019 نیروهای عراقی موفقیتهای چشمگیری بهویژه در مقابله با گروههای تروریستی داعش و پاکسازی مناطق مختلف این کشور از لوث وجود تروریستها به دست آوردند درباره عراق به عنوان یکی از مهمترین کشورهای جهان اسلام در سال 98 می توان گفت که روابط عراق با آمریکا از زمان روی کار آمدن دولت عادل عبدالمهدی بسیار کمرنگتر از گذشته شده و روابط میان بغداد و تهران در دوره عادل عبدالمهدی٬ اصلا برای واشنگتن و بسیاری از پایتختهای عربی خوشایند نبود. نیروهای حشد شعبی از زمان آغاز اعتراضات مردمی٬ چه در صحنه تظاهراتها و چه از آن مهمتر در سرکوب حملات تروریستی داعش در مناطق مختلف عراق٬ نقش شجاعانه و بارز خود را در دفاع از مردم این کشور به نمایش گذاشتند.در سال 98موضع خصمانه آمریکا در قبال مقاومت کاملا بارز بود و حشد شعبی عراق نیز در دایره همین دشمنی واشنگتن قرار گرفت. ایالات متحده با اقدامات گوناگون و به ویژه از بستر رسانههای وابسته به خود از جمله رسانههای سعودی درصدد تخریب چهره مردمی حشد شعبی بود.
بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که سوریه در سال 98 شرایطی بهتر از سال های قبل داشت شما این موضوع را قبول دارید؟
درباره سوریه در سال 98 می توان گفت سال تحول سوری ها بود، سال 98 را می توان سال «تحولات بزرگ» در فرآیند بحران این کشور نامگذاری کرد زیرا در سالی که گذشت، تروریسم در این کشور فروکش کرد و راه حل سیاسی به مسیر خود ادامه داد. در همین رابطه همچنین می توان به پیامدهای حاصل از گرایش سیاسی آمریکا و به دنبال آن حمله ترکیه به شمال سوریه نیز اشاره کرد. عملیات ترور ابوبکر البغدادی رهبر داعش در آخرین فصل از سال جاری میلادی در ادلب را می توان به مثابه اعلام رسمی خاتمه یافتن داعش برشمرد که پس از عملیات هوابرد آمریکا در ادلب انجام گرفت. این عملیات در هاله ای از ابهام شکل گرفت و آمریکایی ها اطلاعات و مسائل محرمانه مربوط به آن را مخفی نگه داشتند. ترامپ بارها تمایل خود را جهت بیرون بردن نیروهایش از سوریه اعلام کرد اما آمریکا احتمال بازگشت مجدد داعش را بهانه ای برای باقی ماندن خود در سوریه قرار داد. گروه های تروریستی در ادلب شکست خوردند و اردوغان رییس جمهوری ترکیه در بهره برداری از آنها ناکام ماند. وی به منظور جبران این شکست به بهانه دور کردن به اصطلاح خطر تروریسم کرد از مرزهایش یورش نظامی به درون سرزمین سوریه را اعلام کرد و در همین رابطه از توافق آنکارا با واشنگتن استفاده کرد.
حضور قدرتمندانه جمهوری اسلامی در منطقه باعث شد که رویای آمریکا و دو ضلع دیگر مثلث اسرائیل و عربستان به تحقق نپیوندد، انتظار می رود جهان اسلام همچنان مقابله و رویارویی با هجمه استکبار جهانی را با توجه به حفظ وحدت اسلامی ادامه دهد، هر چند متاسفانه برخی از کشورهای مسلمان از رهبران شجاعی برخوردار نیستند و آنها خودشان را به آمریکا وابسته کردهاند: دوم اینکه کلید واژه همه فرمایشات مقام معظم رهبری خطاب به برادران عرب زبان، مبحث استقلال این کشورها است، یعنی جهان اسلام میتواند با وحدت خود نیازهایش را برطرف کند. در عرصه اجتماعی و سیاسی حتی در برخی کشور ها امت اسلامی نقش دولت رو به افول و فساد مالی در حال رشد است به ویژه در کشوری مثل عربستان این موضوع به شدت در حال تحقق است.
تحلیل شما از وضعیت کلی جهان اسلام در سال 98 چیست؟
در حوزه بشردوستانه، جهان اسلام در کشورسوریه، عراق ، یمن، افغانستان و تعدادی دیگر از کشورهای اسلامی با عدم تعادل جمعیتی ، فرآیندهای مهاجرت در مقیاس بزرگ روبرو است حتی بطور کلی این مورد نه تنها به امت اسلامی را شامل نمی شود بلکه در سطح جهان براساس برخی تخمینها، تعداد پناهندگان در جهان به تنهایی به رقم 26 میلیون نفر رسیده است. عموما مهاجران غیر قانونی یا پناهندگان در مواجهه با چنین مشکلات بیشماری، اکثر خود را محروم و جدا افتاده از مشارکت کشور خود در جامعه تلقی میکنند در برخی از کشورها ، عدم اعتماد در سیستم انتخاباتی مشاهده می شود تنش ها انتخاباتی در مصر و برخی دیگر از کشور ها منطقه نمونه بارز این موضوع است لذا تمایلات برای هرج و مرج و بی توجهی به قانون شدت یافته است. جهان در عرصه روابط بین المللی با نوعی آشفتگی روبروست که با کندی در رشد اقتصادی و ظهور کانونهای جدید تنش همراه است. وضعیت جهان کنونی ما بسیار پیچیدهتر از گذشته شده است. تنها یک راه نجات وجود دارد و آن متوقف کردن تشدید هیستری در روابط بین الملل و به توافق رسیدن بر سر انجام اصلاحات در ساختارهای سازمان ملل متحد، رهایی از دیکته کردن خواستهها به سایر کشورهاست.
پیش بینی شما برای جهان اسلام در سال 99 چیست؟
تروریستهای داعشی دوباره در حال فعال شدن هستند و در حال سازگاری با شرایط جدید و از دست دادن قدرت منطقهای خود هستند. رهبران داعش پس از شکست نظریه ایجاد خلافت اسلامی مورد نظرشان در خاک سوریه و عراق، تلاشهای خود را به دیگر کشورها منتقل کردهاند و هدف اصلی این تروریستها وارد کردن ضربه مراکز اقتصادی برای افزایش بی ثباتی در جهان اسلام است. قطعا کشورهای اسلامی در سال آینده اعم از آفریقایی (لیبی، مراکش، تونس، سومالی، جمهوری دموکراتیک کنگو) و آسیا (افغانستان، پاکستان، سریلانکا، فیلیپین، مالزی، سوریه و عراق باید متوجه این تهدید بزرگ باشند تا با همفکری و اتحاد مانع از تحقق خواسته های ضد انسانی واسلامی دشمن در جهان اسلام شوند.